- हरिबोल काफ्ले  

अहिलेको नेप्सेको उछालको कारण के हो, मौद्रिक नीति वा अन्य केहि ?

सतही कारण त मौद्रिक नीति नै हो तर त्यो मात्र आफैमा पुर्ण कारक होईन । मौद्रिक नीतिले दिएको सकरात्मक सन्देशले गर्दा शेयरमा देखिने प्रभाव अर्मुत र अल्पकालिन छ ।

उक्त नीतिले छाडेको पदचापलाई वजारको प्रवृतीमा अर्को कुनै सैद्धान्तिक पक्षले टेवा दिन थालेको अवस्थामा भने वजारमा दिर्घकालिन रुपको वुलिस प्रवृती देखापर्छ । अहिलेको अवस्थामा नीतिसंगै केहि अन्य अश्वभाविक कारणहरु प्रतिपनि वजारको उछालमा संगत गरेको पाईन्छ ।

त्यसैगरी एक वा सो भन्दा वढि खालका यस्ता कारकहरु क्रमश वजारमा एकपछि अर्कोले सर्पोट गर्ने हो भने त्यो अत्यन्त सकारात्मक छ । तर यस्तो अवस्था भने नेप्सेको सन्दर्भमा अलिक कम देखिन्छ । जस्तो नीति कार्यान्वयनको अवस्थामा राजनैतिक स्थितरताले टेवा दिनु, अर्थतन्त्रका अन्य आयामहरु सकारात्मक हुनु, व्याजदर र तरलताको स्थिति खुकुलो हुनु आदि कारकहरु क्रमश वजारलाई टेवादिने हैसियतका हुन्छन् ।

नेप्सेको उछालका केहि अश्वभाविक कारण के के हुन् त ?

मौद्रिक नीति सार्वजनिक भए पछि शेयर वजारमा सवै किसिमका स्क्रिप्टमा वढोत्तरी भयो । वैंक तथा वित्तिय संस्थाको ईमोसन थोरै अनुपातमा वढ्ने परिस्थिति थियो । तर त्यो ईमोसनको अनुपात अश्वभाविक देखियो । त्यसैगरी एउटै संस्थाको शेयरमा पनि डवल सर्किट समेत देखियो । त्यो हुनुमा वजारमा चलखेलको शंका लाग्दछ ।

मौद्रिक नीतिले अंगिकार गरेका विषयहरु कुन हदसम्म सहि र अनावश्यक छन् ?

विषेश गरी मौद्रिक नीतिले अंगिकार गरेको र धेरैको चासोको विषय भनेको वैंक तथा वित्तिय संस्थाको चुक्ता पूँजी वृद्धिको विषय हो । यसले अन्य विषयहरु छाँयामा पारेको छ । चुक्ता पूँजी वृद्धिको निर्णय सवैभन्दा परिस्कृत निर्णय हो तर त्यो विश्वव्यापि प्रचलनको विपरित र अवैज्ञानिक छ । नेपालको सन्दर्भमा वैंक तथा वित्तिय संस्थाको वर्गिकरण गर्ने र त्यो अनुसार पूजीको मापदण्ड वनाउने काम भयो । तर यो मौद्रिक नीतिले नै वर्गिकरण प्रथा खारेज गरी पूँजीको आधारमा वैंकको कार्य विभाजन निर्धारण गर्ने कार्य गरेको भए राम्रो हुने थियो ।

विश्वव्यापि प्रचलन र बासेल ३ को समेत मान्यतालाई पछ्याउने हो भने चुक्ता पूँजी कुल सम्पत्तीको भारीत मुल्यमा आधारीत हुने प्रचलन छ । बासेल ३ अनुसार कुल सम्पत्तिको ४.५ प्रतिसत शेयर पूँजि र ६ प्रतिशत प्राथमिक पूँजी कायम गर्नुपर्ने प्रावधान अगाडि सारेको छ । यो व्यवस्था अन्तर्गत २ अर्व चुक्ता पूँजि सहित ६६ करोड जगेडा कोष भएका वित्तिय संस्थाको कारोवार कुल सम्पत्तिको योग ४४.४४ अर्वमा सिमित हुनुपर्ने देखिन्छ ।

व्यवस्था बासेल २ मा क्रमश २ र ४ प्रतिसतको प्रावधानमा सिमित छ । बासेल ३ कार्यान्वयन गर्नु नै छ, तसर्थ यस विषयमा चाहिँ कडाई गरेको भए पूँजी आफैमा वढाउनुपर्ने वाध्यात्मक परिस्थितिमा वैंकहरु पुग्दथे । अर्थात बासेल ३ को प्रावधानले पनि १ खर्व वरावरको कुल सम्पत्ति हुने वैंकले करीव ११ अर्वको चुक्ता  पूँजी र जगेडा कोषको कुल रकम देखाउनुपर्ने वाध्यता छ ।

के सेयर वजारले नयाँउचाई लिन सम्भव देखिन्छ ?

नयाँ उचाई लिन सक्छ तर नेप्सेले एकपटक समान्य वियरीस करेक्सन लिनु पर्छ । सक्रिय लगानीकर्ताले नाफा वुक गरी सकेपछि पुनः वुलिस प्रवृतीमा फर्केर मात्र नयाँ उचाई लिने अवस्था देखिन्छ । नाफा वुक गर्ने समयलाई वियरीस करेक्सनको रुपमा देखिन सक्छ । नाफा वुक गरेपछि फेरी त्यो पैसा शेयरवजारमा नै भित्रिने अवस्था छ ।

वुक नाफाको रकम सेयर वजारमा नै आउछ भन्ने के ग्यारेन्टि छ ?

अवको समयमा अर्थव्यवस्था झन् वढि चलायमान हुने परिस्थिति निमार्ण भैरहेकोछ । स्वभाविक रुपले वजारको आवश्यकता अनुसारको प्रविधि, नीति, उपकरण र राजनैतिक स्थिरताको परिपुर्ति अहिले भैरहेको देखिन्छ ।

त्यसैगरी आजपनि नेपालमा लगानीको ठुलो पूँजी स्थिर छ । यस्तो स्थिर पूँजी सधै स्थिर रहदैन र त्यसले एउटा वाटो अवश्य लिने गर्दछ । तर लगानीका अन्य क्षेत्रहरु स्पष्ट नाफा दिने हैसियतमा सतहमा नआउन्जेल लगानीको अर्को विकल्प देखिदैन । तसर्थ आर्थिक चलायमानको गतिसंगै शेयरवजारले फेरी अर्को उचाई लिने निश्चित छ । अर्थात जबसम्म शेयर वजारमा गरेको लगानी त्यहाँवाट पलायन हुन खोज्दैन तव सम्म सेयर वजारको प्रवृतीमा शंका गर्नुपर्ने ठाउँ हुदैन ।

- लेखक नारेक नेपालका खोजकर्ता हुन् । 

...................................................................................................................................................................

तपाईको एण्ड्रोइड ग्याजेटमा गुगल प्ले स्टोरबाट मेरो लगानी को एप्स डाउनलोड गर्न यहाँ थिच्नुहोस् । तपाईँ मेरो लगानीका प्रत्येक अपडेट फेसबुक र ट्वीटर मार्फत पनि पाउन सक्नुहुन्छ ।