बजारले ३ हजारको उचाइमा पुगेर करेक्सनलाई निरन्तरता दिएको छ । बढ्दो बजारमा देखिएको निरन्तरको गिरावटले लगानीकर्ताहरु डराएका छन् ।

सरकारले बजार अनुकुल नीतिगत व्यवस्था गरेको छ । लगानी मैत्री वातावरण निर्माण भएको छ । यद्यपि बजारले अपेक्षित गति समाउन नसक्नु अहिले लगानीको चिन्ताको विषय बनेको छ । बजारमा अल्पकालीन लगानीकर्ता हाबी हुने, उधारो कारोबारलगायतका कुराले बजारलाई अप्ठ्याराे पारेको छ । सूचकमा सामान्य करेक्सन हुँदा डराएर बिक्री चाप बढाउँदा बजारले निरन्तरको गिरावट झेल्न परेको बुझाई छ । बजार विगतको जस्तो छैन । अब बजार धेरै नघट्ने बजार विश्लेषक ऋतु जंग जिसीले बताए । तीनै जिसीसँग सुधा देवकोटाले गरेको कुराकानीः

शेयर बजार बढ्ला भन्दा भन्दै ३ हजारको विन्दुमा पुगेर ठूलै करेक्सन भएको छ। यो विन्दु बजारको लागि किन मुस्किल परेको छ ?

अहिलेको शेयर बजार बलियो भएर बढ्न खोजेको छ । तर बजारमा दीर्घकालिन भन्दा पनि अल्पकालिन लगानीकर्ताहरु हाबी भएको अवस्था छ । बजारमा एउटा भाषाको विकास भएको पाइन्छ । जस्तो ७२ घण्टाको प्रवृतिले धेरै प्रभाव पारेको छ ।

अर्को कुरा नेपाल राष्ट्र बैंकले यस पटकको मौद्रिक नीति छिटो सार्वजनिक गरेको छ । मौद्रिक नीतिसँग सम्बन्धित योजना फरक थियो । मौद्रिक नीति छिटो आयो । मौद्रिक नीति प्रति उत्साहित भएका लगानीकर्ताहरुले ब्रोकरबाट प्रयाप्त लिमिट पाउने अवस्था थिएन । सो समयमा असार मसान्तको सेटलमेन्टको लागि ब्रोकरहरुले खुल्ला रुपमा लिमिट दिएका थिएनन । तरपनि औसत भन्दा धेरै रकमको कारोबार हुँदै आएको थियो ।

त्यसैगरी बजारलाई ठूलो मर्का पार्ने कुरा नहुदाँ नहुदै वाफियाको कुराले पनि बजारमा मानोवैज्ञानिक रुपमा असर गरेको छ । अर्को सूचीकृत कम्पनीको संस्थापक र सर्वसाधारण शेयर छुट्याउने गरी अन्तर्राष्ट्रिय पहिचान नम्बर ‘आइजिन’ अनिवार्य गर्ने सिडिएस एन्ड क्लियरिङ हाउस (सिडिएससी) ले तयारी गरेको छ । यो व्यवस्था लगानीकर्ताको हितमा नै छ । तर नेपालमा पहिलो अभ्यास गर्न खोजिएको हो । नयाँ अभ्यास गर्न खोजिएको यो व्यवस्थाले लगानीकर्तालाई अन्योल बनाएको छ ।

अहिले बजारको लागि एक चरणको करेक्सन पुगेको बुझाईछ । यो घटाई विगतको जस्तो तल्लो विन्दुमा जान्छ वा २८ सय वरपरको विन्दुबाट नै बजार फर्किने सम्भावना कति छ ?

हो, तत्कालको अवस्थामा बजारको लागि आवश्यक करेक्सन पुगेको छ । यो विगतको जस्तो तल्लो विन्दुमा झर्दैन । अब धेरै घटेमा २७८० को वरपरबाट बजार पुनः फर्कने छ ।

बजारको लागि धेरै अचम्म भएको छ । बजारमा सबै कुराहरु सकारात्मक रहेका छन् । तर बजारमा त्यसले प्रतिकृया दिन सकेको छैन । करिब १७ प्रतिशतसम्म बैंकको ब्याजदर हुँदा पनि न्यून प्रतिफल दिने कम्पनीको शेयर महँगोमा किन्न तयार भएका थियाैं । अहिले त्यहि कम्पनीको मूल्य न्यून भएको छ । ब्याजदर एकोरो अंकमा पाइएको छ । त्यो कम्पनीको प्रतिफल क्षमता बढेको छ । यस्तो अवस्थामा पनि बजामा त्यसको प्रतिकृया छैन । बजारले गति निर्धारण गर्न सकेको छैन । यसको मतलब बजार अझै परिपक्क हुन नसकेको देखाउछ । सबै पक्षहरु सकारात्मक भएको कारणले हेर्ने हो भने बजार घट्नु पर्ने कारण छैन ।

ब्रोकरको लिमिटमा उधारो कारोबारले बजारलाई अस्थिर बनाउने वा अल्पकालिन लगानीकर्ता बढाउनको लागि भुमिका निर्वाह गरेका त छैनन् ?

यस प्रश्नको जवाफ सम्बन्धित विषय जोडेर दिन चाहान्छु । बेलायतको एक अर्थशास्त्रीले वियुटी कन्टेन्ट सिद्धान्तको प्रतिपादन गर्नु भएको थियो । सो सिद्धान्त अनुसार १०० जना सुन्दरीबाट १० जना छनोट गर्नु पर्ने थियो । सुन्दरी छनोटमा आफूलाई मन परेको भन्दा पनि अरुले मन पराउने सुन्दरीहरुको छनोट गरिनु पर्ने रहेछ । हो, त्यो सिद्धान्त हाम्रो शेयर बजारमा लागु भएको छ । हामीले आफ्नो लागि भन्दा अर्काको लागि लगानी गरिएको छ । आफूले कस्तो कम्पनी छनोट गर्ने भन्दा अरुले केमा लगानी गरेका छन् भन्ने परिपाटीको विकास भएको छ । शेयर खरिदबिक्रीमा लगानीकर्ताको विवेक प्रयोग भएको छैन । त्यसैले सानो केही भएको छैन एकै पटक ठूलो अंकको गिरावाट हुन्छ । अध्ययन गरेर गरिएको कारोबारमा डराउनु पर्ने परिस्थिती बन्दैन थियो ।

आधारभूत रुपमा बलियो कम्पनीमा लगानी गरिएको छ, आफ्नो क्षमता अनुसारको कारोबारमा धैर्य गर्न सकिन्छ । थोरै घट्दा डराउन पर्दैन । अरु भनेको शेयर ब्रोकरको लिमिटमा कारोबार गरेको छ । त्यस्तो लगानीकर्तालाई खातामा शेयर आएको छैन्, बिक्री गर्न हतार हुन्छ । यसरी बजार दीगो हुन सक्दैन । त्यसैले म भन्छु नेपालको बजार परिपक्क छैन ।

यसपटक बजार ३ हजारको विन्दुमा पुग्दा साढे २५ अर्बको कारोबार भएको थियो । तर अहिले ७-८ अर्बको कारोबार हुन मुस्किल भएको छ । बजारबाट पैसा कता गयो ?

बैंक प्रणाली पैसा छ । बैंकमा कर्जाको माग छैन । राष्ट्र बैंकले पैसा खिचेको खिचै छ । ब्याजदर तल्लो विन्दुमा छ । तर बजारमा पैसा छैन । शेयर बजारमा लगानी गर्नेले जोखिम मोलेको हुन्छ । धेरैको जोखिम लिन नचाहने स्वभाव हुन्छ ।

वस्तवमा बजारमा एउटै पैसा घुमेको हुन्छ । बजारको सूचक बढ्दा बढ्ने र सूचक घट्दा घट्ने गरेको हुन्छ । कहिले काही बजारको पैसा बाहिर गयो भने सो पूर्ति हुन समय लागेको हुन्छ । पछिल्लो समय केहि कम्पनीबाट पैसा बाहिरिएको छ । त्यसले पनि बजारमा पैसा कम भएको छ । कसैको माथिल्लो विन्दुमा फसेको छ । केहीले संस्थापक शेयर बिक्री गरेर अन्य आयोजनामा लगानी गरेका छन् । अर्को आईपीओ मार्फत हकप्रदमा बजारको पैसा लगानी भएको छ । अर्कोतर्फ बजार घटेको समयमा लगानीकर्ता पर्खने हुँदा कारोबार रकम घटेको हो ।

बजार मजबुत र बजारले चाहेको वा खोजेको जस्तो पैसा कसरी आउँछ ?

वास्तवमा बजारमा पैसा आउन अपरिहार्य छ । पैसा विना बजारको उचाइ असम्भव छ । भएको पैसा बाहिरिने र बजारमा थप पैसा नआउने भएको कारण सूचक बढ्न सकेको छैन । यस विषयमा सरोकारवाला निकायहरु गम्भिर हुन जरुरी छ । संस्थापकहरु शेयर बिक्री गरेर निस्कने परिपाटी बढेकै कारण पनि बजारमा 'आइजिन’ अनिवार्य गर्ने खोजिएको जस्तो लाग्छ ।

दोस्रो बजारमा यस्तो भएको छ । कुनै कम्पनीले १० प्रतिशत शेयर सर्वसाधारणलाई जारी गरेको छ । सो १० प्रतिशतको भारित (वयटेज)ले ९० प्रतिशत संस्थापक शेयरको मूल्य बढ्ने । लक खुलेपछि सो १० प्रतिशको आधारमा कायम भएको मूल्यमा संस्थापक शेयरधनी सर्वसाधारणलाई शेयर बिक्री गरेर बाहिरिने परिपाटी बढी भएको छ । यसले पनि बजारबाट निर्माण भएको पैसा बजारमा नै रहने वातावरण बनेन । त्यसैले पनि बजारमा पैसा आउन सकेको छैन ।

बाँकी भिडियोमाः