नेपाल स्टक एक्सचेन्ज(नेप्से)का अनुसार दोस्रो बजारमा शेयर कारोबार गर्ने भन्दै ट्रेड म्यानेजमेन्ट सिस्टम(टिएमएस)खाता खोल्ने कुल लगानीकर्ताको सङ्ख्या ४१ लाख ८९ हजार ६ सय ७७ जना पुगेका छन्। यो गत आर्थिक वर्षको अन्तिमसम्मको तथ्याङ्क रहेको नेप्सेले जनाएको छ। तथ्याङ्कगत रुपमा हेर्दा नेपालको कुल घर परिवारमा करिब ७० प्रतिशत परिवारको एक सदस्य दोस्रो बजारको कारोबारी रहेको देखिन्छ।
पछिल्लो नेपालको जनगणना अनुसार नेपालको कुल जनसङ्ख्या दुई करोड ९१ लाख ६४ हजार ५७८ छ। यसैगरी कुल घर परिवार सङ्ख्या ६६ लाख ६६ हजार ९३७ छ। यस आधारमा हेर्ने हो भने कुल घर परिवारको ६२.८४ प्रतिशत दोस्रो बजारमा प्रवेश गरिसकेको छ। प्रवेश गर्ने क्रम थप बढ्दो छ। यसैगरी बढ्दै जाने हो भने आउने केही वर्षमा नै हरेक एक परिवारमा एक शेयर कारोबारी हुने छन्।
तर अहिले जति पनि घर परिवार दोस्रो बजारमा प्रवेश गरेका छन्। ती सबै भने सक्रिय छैनन्। हरेक चार परिवारमा एक परिवार भने दोस्रो बजारमा सक्रिय रहेको तथ्याङ्कमा देखिन्छ। नेप्सेका अनुसार ४१ लाख ८९ हजार ६ सय ७७ जना दोस्रो बजार प्रवेश गरेका छन्। जसमा २६ लाख ५१ हजार २० जना पुरुष छन् भने १५ लाख २८ हजार ६११ जना महिला छन्। बाँकी रहेको १० हजार ४६ वटा संस्थागत लगानीकर्ता रहेको नेप्सेको भनाई छ। तर दोस्रो बजार प्रवेश गरेका कुल लगानीकर्ता मध्ये १२ लाख ४८ हजार ८५५ जना मात्र सक्रिय छन्। नेप्सेको सिस्टमले एक वर्षमा कम्तीमा पनि एक पटक खरिद वा बिक्री आदेश राख्ने लगानीकर्तालाई एक्टिभ ट्रेडरको रुपमा पहिचान गर्ने गर्छ। सोही आधारमा सक्रिय लगानीकर्ता भनिएको हो।
गत आर्थिक वर्ष जम्मा १२ लाख ४८ हजार ८५५ जनाले मात्रै खरिद/बिक्री आदेश दिए। जसले गर्दा उनीहरू सक्रिय लगानीकर्ताको रुपमा पहिचान भएका हुन्। जुन कुल खाता खोल्नेको तुलनामा २९.८० प्रतिशत हो। बाँकी रहेका ७०.१९ प्रतिशत लगानीकर्ताले भने एक पटक पनि खरिद/बिक्री आदेश दिएनन्। उनीहरू गत आर्थिक वर्ष निष्क्रिय रहे।
दोस्रो जारमा कारोबार गर्न भन्दै खाता खोलेका करिब ७० प्रतिशत लगानीकर्ताले किन कारोबार गरेनन् भन्ने प्रश्नमा नेप्सेले विविध कारणहरू औँल्याएको छ। “एकथरि लगानीकर्ताहरूले प्राथमिक शेयर मात्रै भर्ने गर्छन्। उनीहरूले शेयर पर्ने बित्तिकै बिक्री गर्ने गर्छन्। गत आर्थिक वर्ष प्राथमिक निष्कासन निक्कै कम भयो। त्यस कारण धेरैले शेयर नै पाएनन्। जसले गर्दा प्राथमिक शेयर बिक्री गर्ने कम भए। जसले गर्दा उनीहरूको गत आर्थिक वर्ष भरि नै आदेश भएन। जसले गर्दा उनीहरू निष्क्रियमा पर्न गए। अर्को तर्फ वार्षिक रुपमा लाखौँ नेपाली बिदेसिने गर्छन्। कोही कामको सिलसिलामा जान्छन् भने कोही अध्ययनको लागि बिदेसिने गरेका छन्। बिदेसिएका लगानीकर्ताको पनि खरिद बिक्री आदेश नआउने सम्भावना धेरै हुन्छ। त्यसले गर्दा पनि उनीहरू निष्क्रियमा पर्न गएका हुन सक्छन्। अर्को तर्फ टिएमएस खाता धेरै ठाउँमा खोल्ने तर कुनै निश्चित खाताबाट मात्रै कारोबार गर्नेहरू पनि हुन्छन्। त्यसले गर्दा पनि निष्क्रिय हुन पुगेको अनुमान गर्न सकिन्छ,” नेप्सेका एक अधिकारीले भने।
तर जसरी दोस्रो बजारमा लगानीकर्ताको प्रवेश बढिरहेको छ। त्यसले दोस्रो बजारमा माग सिर्जना गर्न सहयोग गर्ने बताइएको छ। बढ्दै गएको लगानीकर्ताको चापले दोस्रो बजारलाई स्थिर राख्न पनि सहयोग गर्ने छ। जसरी यस अघि सूचक निक्कै माथि जाने र त्यसैगरी तल आउने क्रम दोहोरिने गरेको थियो। त्यसलाई बढ्दै गएको लगानीकर्ताको सक्रियताले कम गर्दै लैजाने अनुमान गर्न सकिने बताइएको छ।
