यस पटक नेपाल राष्ट्र बैंकले शेयर बजारका विषयलाई पनि महत्व दिनेमा लगानीकर्ताहरु आशावादी भएका छन् । विगतमा मौद्रिक नीति तथा अन्य निर्देशिका मार्फत गरिएको नीतिगत कठिनाईलाई खुकुलो बनाउने आशामा लगानीकर्ता छन् । त्यसैगरी, प्रणालीमा थुप्रिएको पूँजी परिचालन र बैंक तथा वित्तीय संस्थाको आम्दानी बढाउनको लागि पनि मौद्रिक नीतिले बैंकलाई दोस्रो बजारमा कारोबार गर्न सहज बनाउनु पर्ने लगानीकर्ता ललित (रमेश) ढुङ्गानाको तर्क छ । शेयर बजार र मौद्रिक नीतिको सेरोफरेरोमा रहेर लगानीकर्ता ढुङ्गानासँग सुधा देवकोटाले गरेको कुराकानीः
आर्थिक वर्ष सकिंदै गरेको मसान्त नजिक हुँदै गर्दाको बजारलाई कसरी हेर्न सकिन्छ ?
अहिलेको बजारको अवस्थालाई हेर्दा बजारमा ठूलो अंकको उतार चढाव भएर धेरै अन्तर रहने अवस्था देखिदैन । असार मसान्तको धेरथोर दवाव हुन्छ । तर यो पटकको मसान्तमा सूचकमा ठूलो अन्तर रहंदैन । अर्को कुरा के पनि रहेको छ भने साउन महिनादेखि बजार राम्रो अंकले बढ्ने सम्भावना छ । यो अवधिमा बजारमा फण्डामेन्टल हेरेर लगानी गर्ने, संस्थागत लगनीकर्ताहरु बजारमा प्रवेश गर्ने सम्भावना बढी देखिएको छ ।
यस्तो हुनुमा धेरै कुराहरुले सम्बन्ध राखेको हुन्छ । लामो समयसम्म बजार नबढेको, बैंकको ब्याजदर निरन्तर घटेर अत्यन्त न्यून विन्दुमा झरेको छ । यस्तो बेलामा शेयर खरिद गर्न पर्खेर बसेकाहरुलाई उपयुक्त समय हो । अहिले केही बीमा कम्पनीहरु बजारमा लगानी गरेको भएपनि वित्तीय सेक्टरका संस्थागत लगानीकर्ताहरु बजार अझै प्रवेश गरेका छैनन । साउन महिनाको पहिलो हप्ता त्यस्ता संस्थगत लगानी पनि बजारमा आउने रणनीतिमा रहेका छन । त्यसैले अबको बजार निरन्तर बढ्ने संघारमा छ ।
बजारमा कारोबार गरेको मेरो दुई दशक लामो अनुभवले अहिलेको बजारमा लगानी गर्नु अत्यन्त सहि समय हो । अर्को यो अवस्थामा लगानी गर्नेले एक दुई महिनाको अन्तरालमा कम्पनीले वितरण गर्ने प्रतिफलसहित पूँजीगत लाभ प्राप्त गर्न सक्ने सम्भावना प्रशस्तै बनेका छन् । मैले यसो भन्दै गर्दा हचुवाको भरमा लगानी गर्नु हुदैन । अध्ययन गरेर सुझवुझका साथमा लगानी गर्नेले पछुताउनु पर्दैन । कम्पनी हेरेर लगानी गर्दा दुईचार महिनामा राम्रो आम्दानी गर्ने अवस्था बनेको छ ।
साउन महिनादेखि बजार बढ्ने कुरामा तपाई कसरी ढुक्क हुनुहुन्छ ?
यो अवधिमा बजारमा बढ्नुमा सिजनको पनि सुरुवात भएको छ । अहिलेको बजारमा सिजनल कारोबारी बजारमा आउने भएकाले चहलपहल रहेको हुन्छ । सरकारले शेयर बजार बढ्न पर्छ भन्ने विषयलाई महत्व दिएको छ । अर्कोतर्फ बैंकको ब्याजदर घटेको छ । नेपालमा मात्रै नभएर अन्तराष्ट्रिय बजारहरुमा पनि ब्याजदर घट्दा शेयर बजार बढ्ने गरेको छ । तर हाम्रो नेपालमा पछिल्ला दुई वर्षदेखि निरन्तर रुपमा ब्याजदर घटेको छ । तर पनि बजार अपेक्षित बढ्न सकेको छैन। अब बजार बढ्का लागि अन्य कुराले पनि साथ दिएको छ । अब बढ्ने नै हो सस्तो दरमा कर्जा लिएर लगानी गर्ने योजनामा रहेकाहरुका लागि पनि अनुकुल वातावरण बनेको छ ।
पछिल्लो समय बजार बढ्नेमा बलियो आधारको रुपमा नेपाल राष्ट्र बैंकको गभर्नर प्रतिको अपेक्षा पनि रहेको छ । विगतदेखि नै बजारमा प्रभाव पारेका केही नीतिहरु सहज बनाएर बजारप्रति सकारात्मकता झल्काउनु भएको छ । उहाँलाइ अर्थतन्त्र बुझेर न्याय गर्ने सक्ने व्यक्तिको रुपमा लगानीकर्ताहरुले लिएका छन् । केन्द्रिय बैंकको मुख्य काम भनेको बजारमा तरलताको व्यवस्थापन गर्ने हो। आम नागरिकको शेयर बजारमा लाखौ रुपैयाँ लगानी छ । आम सर्वसाधारणको लगानीको सुरक्षा गर्नु सरकारको दायित्व हो । गभर्नरले पनि लगानीको सुरक्षा गर्नुपर्ने अभिव्यक्ति दिएको पाइन्छ । गभर्नरले मौद्रिक नीति मार्फत बजार अनुकुल नीति लिनेमा अपेक्षा बढेको छ ।
अबको केही दिनमै नेपाल राष्ट्र बैंकको मौद्रिक नीति ल्याउंदै छ । मौद्रिक नीतिले अहिलेको परिस्थितिलाई कस्ता नीति ल्याउन जरुरी छ ?
नेपाल राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नीतिका लागि विभिन्न निकायबाट सुझाव रायहरु लिएको छ । गभर्नर आफैले विभिन्न समिति उप समितिहरु गठन गरेर अध्ययन भईरहेको छ । समिति तथा व्यक्ति, संघसस्था सबै पक्षका सुझावहरुलाई नै मध्यनजर गरेर मौद्रिक नीति आउनेमा विश्वास गर्न सकिन्छ । अहिले सुस्ताएको अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउन तथा आम नागरिकलाई न्याय गर्ने गरि नीति आउनु पर्छ । समग्रमा भन्दा शेयर बजारका लगानीकर्ता र व्यवसायीहरु सबैको मानोवल उठाउने खालको मौद्रिक नीति आउनेमा आशावादी छन ।
शेयर बजारका लागि निस्पक्ष भएर भन्दैगर्दा केही सुधारहरु गर्नुपर्ने कुराहरु रहेका छन । पहिलोमा शेयर धितोकर्जाको सिमा खारेज नै गर्नुपर्छ । यो कुनै हालतमा पनि व्यवहारिक छैन । कुनै व्यक्तिको सम्पत्तिको मुल्याङकन गरेर राखिने धितो कर्जामा सिमा तोकिनु जायज होईन । यो लगानीकर्ताको दृष्टिकोणबाट अत्यन्त अन्यायपूर्ण छ । यो खारेज नै हुन पर्छ ।
नेपालका बैंकहरु समस्या उन्मुख भएका छन । तरलता हुँदाहुदै पनि लगानी गर्न सकिरहेका छैनन् । बैंकमा पैसा थुप्रेको छ । अर्कोतर्फ गैर वित्तीय सम्पत्ति व्यवस्थापन भएको छैन । गएको पैसा उठ्न सकेको छैन । यो अवस्थाबाट उठाउनको लागि बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई लगानीको लागि बाटो खुल्ला गर्नुपर्ने हुन्छ । कुल पुँजीको केहि प्रतिशत कारोबार गर्न सक्ने व्यवस्था गराउँदा बजार चलायमान हुनको साथै बैंकको आम्दानीमा वृद्धि हुने र थुप्रेको पैसा सदुपयोग हुनेछ । विगतदेखिनै गैर आवासिय नागरिकलाई बजारमा लगानी गर्न सहज गरिने भन्ने कुरा हरेक वर्षको वजेटमा स्थान पाएको हुन्छ । तर त्यसको प्रभावकारी रुपमा कार्यान्वयन भएको छैन । यसलाई केन्द्रिय बैंकले सहजीकरण गर्नुपर्छ । छिट्टै कार्यान्वयन भई लगानीको वातावरण बनाउन पर्छ ।
त्यसैगरी मार्जिन कर्जा ब्रोकर कम्पनी मार्फत प्राप्त गर्ने गरी राष्ट्र बैंकले सहजीकरण गर्नुपर्ने देखिन्छ । यस्तो भयो भने बजारमा आउने मार्जिन कर्जा व्यवस्थापन हुने छ र बजारमा नै लगानी हुने वातावरण सिर्जना हुने छ । यी कुराहरु मौद्रिक नीतिले छुटाउनै हुँदैन ।
दोस्रो बजारमा सधै लानीकर्ताको रोजाईमा परेको हाईड्रोपावर सेक्टरको कारोबार रकमको हिस्सा खुम्चिएको छ । यस्तो हुनुमा लगानी रणनीति परिवर्तन भएको हो वा यस सेक्टरमा सम्भावना नदेखिएकाले हो ?
विगतको बुलको प्रवृतिलाई हेर्दा सुरुमा जुन सेक्टर बढेको छ । सोही सेक्टरले बुलको नेतृत्व गरेको पाइन्छ । बिगतमा बैंक, बीमा जस्ता समूहलाई लिन सकिन्छ । अहिलेको अवस्थामा बैंक तथा वित्तीय संस्थामा धेरै चुनौतिहरु भएकै कारण अपेक्षित वृद्धि हुन सकेको छैन । बैंक तथा वित्तीय संस्थामा गरिएको लगानी नोक्सानीमा जाँदैन । तर दोस्रो बजारबाट लगानीकर्ताले चाहेको लाभ पाउने सम्भावना कम देखेका छन ।
यो बुलमा बीमा कम्पनीबाट राम्रो हुने आशा गर्न सकिने छ । पछिल्लो हप्ता बीमा कम्पनी चल्न सुरु गरेका छन् । तर हाईड्रोपावरले जस्तो लगानीकर्ताको आकषर्ण खिच्न सकेको छैन । हाईड्रोपावर बढ्नुमा बलियो तर्क छ । हाईड्रोमा अंधिकास लगानी ऋणबाट नै भएको हुन्छ । अहिलेको अवस्थामा व्याजदर घटेकाले खर्च घटेको छ । हाईड्रोपावर कम्पनीमा आम नागरिकहरुको पनि आवद्धता रहेको हुन्छ । हाईड्रोपावरमा आम लगानीकर्ताको पनि पहूँच पुगेको छ । सम्भावनाको दृष्टिकोणले हाईड्रोपावर कम्पनीमा राम्रो छ । कारोबार घट्बढ हुनु स्वभाविक हो । लगानीकर्ताले तर्क संगत रुपमा लगानी गरेका छन । यस पटकको बुल हाईड्रोकै नेतृत्वमा हुने सम्भावना धेरै देखिन्छ ।
