‘मो’ ले गत वर्ष क्रिप्टोकरेन्सीमा लगानी गरेर १० लाख कमाएका थिए। थाहा छ कसरी? यो भन्नु अघि, म यो स्पष्ट गर्न चाहन्छु कि म यहाँ धनी बन्नको लागि कुनै योजनाको बारेमा सर्टकट दिन खोजिरहेको छैन। ‘मो’ ले जे गरे त्यो पूर्णतया वैज्ञानिक थियो।

पछिल्लो तीन वर्षमा क्रिप्टोकरन्सीमा लगानी बढेको छ। तर धेरैजसो लगानीहरू धारणामा आधारित हुन्छन् र उनीहरूले कहाँ लगानी गरिरहेका छन् भन्ने कुरा मानिसहरूलाई थाहा हुँदैन।

‘मो’ को बारेमा जान्नु अघि, जानौं औसत मानिस ‘जो’ ले के गरे? ‘जो’ तपाईं–म जस्तै एक औसत केटा हो। क्रिप्टो हावा भएको देखेर ‘जो’ले आफ्नो सबै पैसा यसमा लगानी गरे। उसले सोच्यो कि सेलिब्रेटीहरूले क्रिप्टो र हरेक अन्य क्रिप्टो विज्ञापनलाई समर्थन गर्छन्। उनले सोचे कि जे सबै गर्छन्, म पनि गर्छु। अहिलेसम्म उसले १० लाख गुमाइसकेको छ। ‘मो’ स्मार्ट छ र परियोजना बुझ्न समय लगायो।

उनले ब्लकचेन क्रिप्टो लगानी (सुरुमा कोइन, डेक्स, एनएफटी) लाई स्टक एक्सचेन्जमा लगानी गरेजस्तै बुझे। यी सिक्का विभिन्न कम्पनीको शेयर जस्तै हुन्। उसले ती ब्लकचेन परियोजनाहरूमा मात्र लगानी गर्यो जुन उसले प्रयोग गरेको वा विश्वास गरेको थियो। जब उनले क्रिप्टो बजारमा उच्च अस्थिरताको कारण पत्ता लगाए, त्यो उनको सबैभन्दा ठूलो सिकाइ थियो।

क्रिप्टो बजार सम्बन्धि नियमहरू थोरै भएकाले, कम्पनीहरूले बलियो व्यापार मोडेल वा ठोस उत्पादन बिना क्रिप्टोकरेन्सीहरू प्रस्ताव गर्न सक्छन्। सरकारलाई यो सबै थाहा छ त्यसैले लगानीलाई प्रोत्साहन गर्दैन। यी क्रिप्टो नैतिकताले उद्यमीहरूलाई रकम उठाउनको लागि शक्ति दिन्छ, अन्यथा पैसा उठाउन वर्षौं लाग्नेछ। हामी यी कम्पनीहरूमा क्रिप्टोकरेन्सी मार्फत लगानी गर्छौं।

यदि कम्पनीले भविष्यमा राम्रो प्रदर्शन गर्छ भने क्रिप्टो सम्पत्तिको मूल्य बढ्नेछ। तर, विगतका वर्षहरूमा यो मूल्यवृद्धि पूर्णतया धारणा र बजार भावनाको आधारमा भएको हो। यो महसुस गर्दै, ‘मो’ ले आफ्नो लगानीको केबल ५ प्रतिशत मात्र क्रिप्टो बजारमा लगानी गरे। हामी मध्ये धेरैले ‘जो’ पैसा कमाउन हजार घण्टा खर्च गर्दछौं र त्यो पैसा कहाँ लगानी गर्दैछौं भनेर बुझ्न केही मिनेट पनि खर्च गर्दैनौँ। त्यहीँ ‘मो’ ले आफ्नो सबै बचत खर्च गरेन वा क्रिप्टोको लागि ऋण लिएन।

यही कारणले गर्दा उनले १० लाख रुपैयाँ बचत गर्न सके। र यहि उनको कमाई थियो। हाम्रा निर्णयहरूको जिम्मेवारी लिनु बाहेक, हामी ‘मो’ बाट सिक्न सक्छौं – जब ‘मो’ ले केहि सिक्छ उसले आफैलाई सोध्छ कि यो ममा कसरी लागू हुन्छ? यसलाई कार्यान्वयन गर्न किन आवश्यक छ? आफुले कहिले लागू गर्ने? आफूले जुन कम्पनीमा शेयर (क्रिप्टो मुद्रा) खरिद गरेको छ भन्ने कुरा उसलाई थाहा भएको हुनाले त्यसको बारेमा थाहा हुनुपर्छ। उनले विशेषज्ञलाई सम्पर्क गरे, आफ्नो ज्ञान प्राप्त गर्न समय लिए।

पर्याप्त जानकारी पाएपछि मात्रै उनले कुनै कदम उठाएका हुन्। याद गर्नुहोस् प्रविधि राम्रो वा नराम्रो होइन, यो प्रयोग गर्ने मानिसहरूको नियत हो। ब्लकचेन प्रविधिले स्वास्थ्य, आपूर्ति श्रृंखला, बायोमेट्रिक प्रमाणीकरण, वित्त जस्ता क्षेत्रमा समस्याहरू समाधान गर्न सक्छ। यसले अनावश्यक प्रक्रियाहरू – बीचमा रहेका मानिसहरूलाई हटाएर संगठनहरूलाई प्रभावकारी बनाउन सक्छ। टेक्नोलोजीमा विश्वास गर्नुहोस्, तर यसलाई प्रयोग गर्ने मानिसहरूलाई आँखा चिम्लेर विश्वास नगर्नुहोस्।

(दैनिक भाष्करमा प्रकाशित डा. अमित दुआको लेख अनुवादित)